Melanie Klein - I - Bilinçdışı Düşlem(Phantasy)

Melanie Klein'ın teorisinde bilinçdışı düşlemler her zihinsel sürecin temelini oluşturur ve tüm zihinsel faaliyetlere eşlik eder. Düşlemler içgüdüleri oluşturan bedensel olayların zihinsel temsilidir ve bu duyumlara neden olan nesnelerle ilişkiler olarak yorumlanan fiziksel duyumlardır. Aynı zamanda düşlem, hem libidinal hem de saldırgan dürtülerin ve aynı zamanda bu dürtülere karşı savunma mekanizmalarının zihinsel ifadesidir. Psikanalizin terapötik etkinliğinin çoğu, bilinçdışı düşlemi bilinçli düşünceye dönüştürme girişimi olarak tanımlanabilir.

Freud, insan zihninin filogenetik olarak miras alınan bir kapasitesi olarak düşündüğü bilinçdışı düşlem ve düşlem kurma kavramını ortaya atmıştır. Klein bilinçdışı düşlem fikrini benimsemiş ve bu düşünceyi önemli ölçüde genişletmiştir. Çocuklarla yaptığı çalışmalar çocukların düşlemlerinin geniş kapsamlı içeriğine dair kavrayışını arttırmıştır. Kendisi ve ardılları, düşlemlerin deneyimle karşılıklı etkileşime girerek bireyin gelişen entelektüel ve duygusal özelliklerini oluşturduğunu; düşüncenin, rüyaların, semptomların ve savunma kalıplarının altında yatan ve onları şekillendiren temel yapılar olduğunu ifade etmişlerdir.

Önemli noktalardan biri de Fantezi(Fantasy) ve Düşlem(Phantasy) arasında yapılan ayrımdır. Genellikle Klein ve İngiliz nesne ilişkileri kuramcıları düşlemden(Phantasy) bahsederler. Freud ve ego psikolojisi kuramcıları ise Fantazi(Fantasy) üzerine fikirler geliştirmişlerdir. Bu bir birine çok benzeyen ama farklı iki kavram için ayırt edici özellikleri şöyle sıralanabilir;

(1) “Fantazi” hayal kırıklığına tepki olarak gelişen, arzuları gerçekleştiren yaratıcı zihinsel içeriktir; “Düşlem” ise tüm zihinsel faaliyetlere aralıksız eşlik eder.

(2) “Fantazi” bir ego işlevi iken, “Düşlem” içgüdüsel dürtülerin zihinsel bir sonucudur.

(3) “Fantazi” bilinçli ya da bilinçdışı olabilir, ancak “Düşlem” her zaman bilinçdışıdır.

(4) “Fantazi” gerçeklikle yan yana getirilir, böylece ya “Fantazi” ya da gerçeklik olur. Ancak “Düşlem” her türlü gerçeklik deneyimine eşlik eder.

(5) “Fantazi” egonun sentetik işleyişine bağlıdır ve dolayısıyla doğumdan itibaren mevcut olan “Düşlem” den daha sonra gelişir.

(6) “Fantazi” düşünceden, düşünme ise “Düşlem”den türetilir.

Bilinçdışı düşlem fikrinin gelişiminde en önemli katkılar şunlardır;

1911 (S. Freud) Düşlem, 'düşüncenin gerçekliğini dış gerçeklikle, arzuları da onların doyurulmasıyla' eşitleyen haz ilkesine göre işler. İçgüdüsel arzular engellendiğinde fantezilerin ortaya çıkması muhtemeldir.

1916 (S. Freud) “İlkel fantezilerin" kaynakları (ilk sahne, baştan çıkarılma, hadım edilme) içgüdülerde bulunur ve doğuştan gelen filogenetik donanımın bir parçasıdır. Fantezi psişik gerçekliği yansıtır.

1921 (Klein, M.) Bir çocuğun gerçekliğe dayalı etkinliklerine eşlik eden bilinçdışı düşlemlerinin nasıl işlediğini tanımlamıştır.

1936 (Klein, M.) Düşlemlerin "neredeyse doğumdan itibaren" bir bebeğin zihninde olduğu ifade etmiştir.

1952 (Klein, M.) Memeye ilişkin bilinçdışı bilgi doğumda mevcuttur ve filogenetik kalıtımdır fikrini öne sürmüştür.

1948 (Isaacs, S.) Bilinçdışı düşlem, 'içgüdünün zihinsel sonucu, psişik temsilcisi' ve 'bilinçdışı zihinsel süreçlerin birincil içeriği' olarak tanımlanmıştır ve kaygıya karşı savunma olarak kullanıldığını göstermiştir.

1962 (Bion, W.) Bireylerin, deneyimle 'gerçekleştirildiği' takdirde 'kavrayışlara' yol açabilecek 'önyargılara' sahip olarak doğduklarını ifade etmiştir. Önyargılar düşlemlere denk gelmektedir.

1991 (Segal. H.) Kleincı düşüncede merkezi bir kavramdır ve hem dürtüleri hem de savunmaları ifade eden temel birincil etkinlik olarak kabul edilir. Düşlemler ve algı arasında sürekli bir karşılıklı etkileşim vardır.

KAYNAKÇA

1. Auchincloss, E. L., Samberg, E., & American Psychoanalytic Association (Eds.). (2012). Psychoanalytic terms and concepts. Yale University Press

2. Spillius, E. B., Milton, J., Garvey, P., Couve, C., & Steiner, D. (2011). The new dictionary of Kleinian thought. Taylor & Francis.

3. Akhtar, S. (2018). Comprehensive dictionary of psychoanalysis. Routledge.